Öğrenilmiş Çaresizlik: Hayatımızdaki Görünmez Engel
Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir? Hayatımızda, kontrolümüz dışında gelişen ve üzücü sonuçlara yol açan olaylar yaşarız. Bu olaylara karşı gösterdiğimiz çabaların sonuçsuz kalması, zamanla öğrenilmiş çaresizlik olarak adlandırılan bir duruma yol açar. Bu blog yazısında, bu tarz bir çaresizliğin tanımı ve hayatımızı nasıl etkilediği üzerinde duracağız.
Hayatımızda inişler ve çıkışlar olması doğaldır. Belki büyüdüğünüz, doğduğunuz, yetiştiğiniz ev yada ortam size bunları öğretmiştir.
Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir? Hayatımızda, kontrolümüz dışında gelişen ve üzücü sonuçlara yol açan olaylar yaşarız. Bu olaylara karşı gösterdiğimiz çabaların sonuçsuz kalması, zamanla öğrenilmiş çaresizlik olarak adlandırılan bir duruma yol açar. Bu blog yazısında, bu tarz bir çaresizliğin tanımı ve hayatımızı nasıl etkilediği üzerinde duracağız.
Hayatımızda inişler ve çıkışlar olması doğaldır. Belki büyüdüğünüz, doğduğunuz, yetiştiğiniz ev yada ortam size bunları öğretmiştir.
Öğrenilmiş Çaresizlik Nedir?
0-7 yaş aralığında edindiğimiz tecrübelerin tamamı bilinçaltımızda hayatta kalmamız için kayıtlar oluşturur. Bilinçaltının görevi sizi hayatta tutmaktır. İşin en ilginç tarafı herhangi bir deneyim seni sadece üzmüştür. Ancak bilinçaltın bu durumu bir daha yaşamaman için bu olayı ve duygunu kayıt altına alır. Aslında çok masum bir amacı vardır. Senin bu duygu durumunu bir daha yaşamaman için korumak. Kısa bir örnekle açıklarsak ,daha küçük bir çocuk hayal edelim. Ailesinin önünde kalabalık bir ortamda onlara bir şey anlatırken birilerinin bu çocukla dalga geçtiğini, küçümsediğini yada sen sus daha küçüksün nereden bileceksin gibi bir tavırla yaklaştığını düşünelim. Bu olayın sonunda bu çocuğun duygusu korku ve kaygı olur. Bilinçaltı bu tecrübeyi bu duygu ile birlikte kaydeder. Kaydeder ki bir daha asla bu duruma düşmesin. Daha sonra bu çocuk büyüyor ve topluluk önünde konuşmaktan, sunum yapmaktan ve dolayısıyla kendini ifade etmekten çekinen bir çocuk haline geliyor. İşte bu kayıtların tamamına öğrenişmiş çaresizlik diyebiliriz. Aslında kesin ve net bilgi değildir, elbette değiştirilebilir ancak yapamayacağını düşündüğü için bilinçaltı yapmamıza engel olur. Diğer bir deyişle, kişinin çabalarının sonuçsuz kalacağına dair inanç geliştirmesi ve bu nedenle yeni girişimlerde bulunmaktan kaçınması durumudur. Sonuç olarak bu durum, tekrarlayan başarısızlık deneyimleri sonucunda ortaya çıkar. Kişi, çabalarının bir işe yaramayacağına dair inanç geliştirir ve bu nedenle yeni çözümler aramayı veya harekete geçmeyi bırakır.Öğrenilmiş Çaresizlik Halinde Neler Olur?
- Motivasyon eksikliği: Kişi, hedeflerine ulaşmak için gerekli motivasyonu ve enerjiyi bulamaz.
- Umutsuzluk: Geleceğe dair umutsuzluk ve karamsarlık hakimdir.
- Pasiflik: Kişi, problemleri çözmek için adım atmaktan ve sorumluluk almaktan korkar.
- Düşük benlik saygısı: Kişi, kendisini yetersiz ve beceriksiz hisseder.
- Depresyon ve anksiyete: Uzun süre yaşanan bu çaresizlik hali, depresyon ve anksiyete gibi ruhsal problemlere yol açar.
Öğrenilmiş Çaresizliğin Hayatımıza olan Etkileri:
Elbette ki bu duygu durumu hayatımızın birçok alanını olumsuz etkiler- Başarıyı engeller: Kişi, potansiyelini tam olarak kullanamaz ve hedeflerine ulaşmakta zorlanır. Edindiği ve Öğrendiği tecrübe ve sonucunda oluşan kayıtlar nedeni ile belki denemez bile. Hatta başarıyı hak etmediğini bile düşünür.
- İlişkilere zarar verir: Umutsuzluk ve pasiflik, kişinin yakın ilişkilerinde de sorunlara yol açar. Sürekli negatif düşünceler, ilişkilere ve hayata karamsar bakışlar, zamanla oturmuş olan bu duygu ve düşünce hali elbette sonucunda sadece özel ilişkilerine değil, aynı zamanda profesyonel hayatına, kariyerine, arkadaşlık ilişkilerine bile zarar verir.
- Ruhsal sağlığı bozar: Depresyon ve anksiyete gibi ruhsal problemler ortaya çıkar. Sürekli yapamayacağını düşünmek, yaparsa, denerse başına kötü şeyler gelebileceğini düşünmek ve her şeyden önce geçmişin pişmanlıkları ve geleceğin bilinmezliği arasında endişe ve kaygı seviyesi yükselir. Sürekli yaşanan bu kaygı ve endişe hali depresyon ve anksiyete gibi problemlere sebep olur.
- Fiziksel sağlığı etkiler: Stres ve kaygı, uyku problemleri ve diğer sağlık sorunlarına yol açar. Stres ve kaygı bedenimizde fiziksel olarak öncelikle sindirim ve bağışıklık sistemimizi zayıflatır. Bağışıklık ve sindirim sistemi gibi iki büyük mekanizmanın bedenimizde bozuluyor yada aksaklık yaşıyor olması zaman içerisinde fiziksel sağlık sorunlarına sebep olur.
Öğrenilmiş Çaresizlikten Kurtulmak:
Öğrendiğimiz bu çaresizliklerimizle baş etmek mümkündür. Peki bu konuda uygulanacak yöntemler nelerdir?- Geçmiş deneyimlerinizi analiz edin: Başarısızlıklarınızı ve çaresizlik duygusuna yol açan olayları objektif bir şekilde değerlendirin. Bir şeyi neden yapamadığınızı farkına varın. Not alın ve hatta üzerine gidip inatla deneyin.
- Düşünce kalıplarınızı değiştirin: Olumsuz ve karamsar düşüncelerinizi fark edin ve bunların yerine daha gerçekçi ve iyimser düşünceler geliştirmeye çalışın. Not aldığınız olumsuz düşünce kalıplarınızı yazın ve hemen karşısına bunu olumluya çeviren bir cümleyi yazın.
- Küçük hedefler belirleyin: Ulaşabileceğin küçük hedefler belirleyerek başarı deneyimi yaşayın ve motivasyonunuzu artırın. Bir yerden başlamak lazım. Hedefinizi en küçük parçalara bölün ve tam olarak bu küçük parçadan başlayın. Siz yaptıkça bilinçaltının ikna olacaktır.
- Kontrol duygusunuzu geliştirin: Hayatınızın kontrolünü elinize aldığınızı hissedin ve sorumluluk almaktan kaçınmayın. Şunu da asla unutmayın, hayat sizin seçimlerinizden ibaret. Bir şeyi ya yapamadığınız söyle ve haklı çıkarsınız, ya da yapabileceğinizi söyler ve haklı çıkarsınız.
- Destek alın: Aileniz, arkadaşlarınız veya bir terapistten destek almaktan çekinmeyin. Eğer sizdeki kalıpların çok daha kuvvetli olduğunu, ilişkilerinizi, ailenizi, işinizi engellediğini düşünüyorsanız profesyonel destek almanız önemli.
- Herkes hata yapar ve başarısızlıklar yaşar.
- Önemli olan, bu deneyimlerden ders çıkarmak ve pes etmemektir.
- Siz çabalamaya devam ettikçe, hayatınızda olumlu değişiklikler yaratabilirsiniz.
